Borelioza – fazy, skutki i leczenie

Czym jest borelioza?

Choroba ta medycznie klasyfikowana jest jako krętkowica kleszczowa, choroba z Lyme (of Lyme disease) lub borelioza z Lyme. Wywoływana jest przez ukłucia kleszcza, które prowadzą do groźnego zakażenia bakteriami z grupy Borrelia burgdorferi. Krętki boreliozy stanowią poważne zagrożenie dla pacjenta. Choroba ma charakter zakaźny i jest wieloukładowa. W jej przebiegu odnotowuje się poszczególne fazy, które w kilku zdaniach opisano poniżej. W Polsce żyje obecnie 21 rodzajów kleszczy, jednak za zakażenie boreliozą odpowiada przede wszystkim kleszcz pospolity. Żywi się on krwią zwierzęcą i ludzką.

Jak dochodzi do zakażenia?

Do zakażenia dochodzi wtedy, gdy insekt wczepi się w skórę pacjenta i żeruje na jego organizmie. Moment ukłucia jest bezbolesny, ponieważ w jego trakcie owad przekazuje substancję znieczulającą. Zakażenie pojawia się wtedy, gdy kleszcz przekazuje krętki Borrelli do organizmu poprzez wymiociny i ślinę.

W związku z tym po każdej wizycie w lesie lub parku warto dokładnie obejrzeć swoje ciało i sprawdzić, czy nie doszło do wkłucia kleszcza. Owady te uwielbiają takie miejsca jak:

• pachy;
• pachwiny;
• wewnętrzna strona ramion;
• wewnętrzna strona ud;
• owłosiona skóra głowy;
• pośladki.

Ma to kluczowe znaczenie, ponieważ usunięcie zakażonego kleszcza w ciągu pierwszych 24 godzin od ukąszenia minimalizuje ryzyko wystąpienia boreliozy. Zgodnie z najnowszymi badaniami zarażenie następuje w przedziale od 24 do 48 godzin od wkłucia.

Borelioza – objawy

Borelioza stanowi spore zagrożenie, ponieważ do dziś lekarze mają trudności w jej rozpoznaniu i leczeniu. Wszystko ze względu na to, że objawy choroby mogą wskazywać na wiele innych dolegliwości. Pierwszym z nich jest rumień wędrujący, który pojawia się w okolicy miejsca wkłucia kleszcza. Nie wolno jednak sugerować się tylko nim, ponieważ u niektórych pacjentów rumień nie występuje.

Zakażenie boreliozy ma różny przebieg i zależy to od indywidualnych predyspozycji pacjenta. Mogą pojawiać się objawy skórne, objawy narządowe (przy postaci rozsianej) lub też choroba pozostaje w ukryciu przez wiele lat. Rodzaj i nasilenie objawów klinicznych zależą w dużej mierze od rodzaju boreliozy.

Trzy typy boreliozy

Poniżej wymieniamy trzy podstawowe z nich razem z charakterystycznymi symptomami choroby. Zależą one od tego, jakie narządu objęte są zakażeniem krętkami Borrelii. Są to:

• borelioza stawowa;
• neuroborelioza;
• borelioza kardiologiczna.

Objawy skórne

W przypadku boreliozy najbardziej charakterystyczne są objawy skórne. Tak jak już wspomniano, pierwszym z nich jest rumień wędrujący, który pojawia się u około 70-80% chorych. Zazwyczaj pojawia się kilka dni od ukąszenia kleszcza i utrzymuje się przez 3-4 tygodnie. Wczesne stadium choroby może powodować także objawy grypopodobne, w tym m.in.: gorączkę, bóle mięśniowo-stawowe, bóle głowy i ogólne osłabienie organizmu. Po 3-4 tygodniach rumień zanika.

Chłoniak limfocytowy

Kolejnym z objawów skórnych boreliozy może być chłoniak limfocytowy skóry. Pojawia sie on relatywnie rzadko. Według najnowszych danych medyczny, symptom ten obserwuje się zaledwie u 1-2% pacjentów. Zmiana ma postać czerwonej, bezbolesnej i niewielkiej grudki lub guzka o średnicy do 0,5 centymetra. Chłoniak najczęściej widoczny jest na: brodawce sutkowej, mosznie lub płatkach usznych. Objaw ten pojawia się na około dwa miesiące po pierwotnym zakażeniu, jednak może mieć charakter powracający lub utrzymywać się przez wiele miesięcy.

Zanikowe zapalenie skóry kończyn

Poważnym i późnym objawem zakażenia może być przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn. Zazwyczaj pojawia się ono u osób starszych zwłaszcza kobiet. Objaw ten pojawia się wiele lat po ukąszeniu kleszcza. Obserwuje się wówczas miejscowe sino-czerwone zabarwienie skóry kończyn oraz punktową pigmentację. Do tego dochodzą bóle stawów. Nieleczone problemy skórne mogą skutkować miejscowymi stwardnieniami, owrzodzeniami i poszerzeniem żył. Wówczas pojawiają się też takie dolegliwości jak: przewlekłe zapalenie stawów, boreliozowe zapalenie stawów i inne.

Objawy narządowe

W przypadku boreliozy obserwuje się również poważne objawy narządowe, które dotyczą przede wszystkim:

• układu nerwowego;
• stawów;
• serca.

Związane są z zakażeniem konkretnego narządu przez szkodliwe bakterie odkleszczowe. Objawy te pojawiają się w drugiej i trzeciej fazie przebiegu zakażenia.

Charakterystyczne objawy kardiologiczne to:

• zapalenie mięśnia sercowego;
• zapalenie wsierdzia;
• zaburzenia czucia i przewodnictwa serca.

Objawy związane z neuroboreliozą

Neuroborelioza to postać neurologiczna choroby. Pojawia się nawet u 40% wszystkich chorych. Czas i stopień zakażenia układu nerwowego zależą w dużej mierze od indywidualnej charakterystyki pacjenta. Samą neuroboreliozę dzieli się na etap rozsiany i późny.

Na etapie rozsianym pojawiają się takie objawy neurologiczne jak:

• neuropatia;
• przewlekłe bóle głowy;
• fibromialgia;
• porażenie korzeni nerwowych;
• porażenie nerwów czaszkowych;
• limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• przewlekła męczliwość.

Gdy choroba przejdzie do fazy późnej, to pojawiają się takie objawy jak:

• zaburzenia czucia;
• zaburzenia osobowości (nawet depresja);
• parestezje;
• encefalopatia – zmienność nastrojów;
• stany zapalne rdzenia kręgowego lub mózgu.

Nieleczona borelioza może powodować duże zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Najpoważniejsze powikłania dotyczą układu nerwowego. W przypadku neuroboreliozy mogą pojawiać się takie powikłania jak:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• porażenia nerwów czaszkowych;
• porażenie nerwu twarzowego;
• zapalenie obwodowego układu nerwowego.

Fazy boreliozy

Nieleczona lub niewłaściwie leczona borelioza rozwija się przez lata. W jej przebiegu można wskazać określone fazy czy też następujące po sobie w sekwencji etapy.

Faza wczesna miejscowa

To pierwsza faza boreliozy, która następuje bezpośrednio po ukąszeniu kleszcza i zakażeniu. Liczy się ją do ok. 40 dnia choroby. U około 70-80% pacjentów obserwuje się wówczas rumień wędrujący. Dodatkowo pojawiają się gorączka, bóle głowy i inne objawy grypopodobne. Sporadycznie na tym etapie choroby diagnozuje się chłoniaka limfocytarnego.

Faza wczesna rozsiana

Kolejnym etapem jest postać rozsiana. Ta pojawia sie dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach od zakażenia. Charakterystyczne dla tego stadium choroby jest to, że bakterie infekują stawy, układ nerwowy lub serce. W zależności od umiejscowienia się bakterii w organizmie człowieka, pojawiają się zmiany skórne, objawy stawowe, problemy kardiologiczne lub neurologiczne. Towarzyszą temu zapalenia stawów, rozbicie oraz długotrwały ból mięśni. Rzadziej występujące objawy tej fazy boreliozy to m.in.: problemy ze wzrokiem, zaburzenia psychiczne, mnogie rumienie lub światłowstręt.

Faza późna przewlekła

Faza późna zakażenia stanowi duże zagrożenie dla człowieka. Pojawia się nawet po kilku latach od ukąszenia. To na tym etapie widoczne są poważne problemy kardiologiczne, stawowe i neurologiczne. Są konsekwencją niewłaściwego leczenia boreliozy lub złej diagnozy. Pojawiają się przewlekłe zapalenie stawów, zanikowe zapalenie skóry kończyn, zapalenia mięśnia sercowego. Może dojść także do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Jak wygląda rozpoznanie boreliozy?

W leczeniu boreliozy niezwykle ważne jest szybkie i prawidłowe rozpoznanie choroby. Jeżeli uda się zdiagnozować chorobę już w pierwszej fazie, to można wdrożyć skuteczną antybiotykoterapię. Rozwój zakażenia i przejście do kolejnych faz utrudniają rozpoznanie oraz skuteczne leczenie.

Na początku dużym ułatwieniem jest zauważenie rumienia wędrującego. Pełna diagnostyka boreliozy opiera się na:

• wywiadzie z pacjentem;
• badaniu objawów klinicznych;
• wykonaniu testów serologicznych.

Pierwszy z testów wykonuje się z wykorzystaniem metody ELISA. Dzięki temu wykrywa się w organizmie przeciwciała IgM i IpG. Pierwsze z nich obecne są przez pierwsze pół roku zakażenia. Przeciwciała IpG obserwuje się po upływie 6-8 tygodni od ukąszenia i utrzymują się przez wiele lat nawet po wcześniej zastosowanych antybiotykach. Może zdarzyć się, że test ELISA daje fałszywie dodatnie wyniki. W związku z tym wykonuje się dodatkowo test serologiczny metodą Western blot. Jednocześnie do pełnej diagnostyki boreliozy wymagane są nie tylko wyniki testów, ale również występowanie określonych objawów.

W przypadku neuroboreliozy w rozpoznaniu wykorzystuje się jeszcze:

• badanie PMR (obecność przeciwciał w składzie płynu mózgowo-rdzeniowego);
• badanie obecności przeciwciał przeciw B. burgdorferi w surowicy krwi.

Jak wygląda leczenie boreliozy?

Na każdym etapie rozwoju choroby stosuje się antybiotykoterapię. Jest to terapia wydłużona, w której lek przyjmuje się przez minimum 3-4 tygodnie. W określonych przypadkach terapia trwa dłużej. Wybranie skutecznego preparatu należy do lekarzy chorób zakaźnych. Największą efektywność leczenia boreliozy uzyskuje się we wstępnej fazie choroby. Wówczas terapia kończy się sukcesem nawet u 90% pacjentów.

Rodzaj antybiotyku dopasowuje się bezpośrednio do rozpoznanych objawów klinicznych. W leczeniu stosuje się m.in.:

• penicylinę (amoksycylinę);
• tetracyklinę (doksycyklinę);
• cefalosporyny (ceftriakson lub cefuroksym).

Jeżeli organizm pacjenta wykazuje nietolerancję na dany typ antybiotyku, to wówczas wdraża się antybiotyki makrolidowe. Jeżeli antybiotyk nie wykazuje skuteczności, to rekomenduje się stosowanie starannie dobranych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ponadto w terapii stosuje się leczenie objawowe.

Wpływ na skuteczność leczenia ma wiele czynników. Jeżeli zauważysz u siebie kleszcza i pojawią się u Ciebie niepokojące objawy, to warto niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Borelioza to tylko jedna z chorób odkleszczowych i na każdy przypadek warto spojrzeć nieco szerzej. Wpływ na skuteczność terapii mają m.in.:

• obecność infekcji towarzyszących;
• trafność rozpoznania boreliozy;
• stan pacjenta;
• indywidualna odporność pacjenta.

Wcześnie rozpoznana i prawidłowo leczona borelioza jest chorobą uleczalną.

Profilaktyka przed zakażeniem

Warto zadbać o skuteczną profilaktykę przed zakażeniem boreliozą. Choć nigdy nie ma się stuprocentowej pewności, to jednak ryzyko zakażenia można znacznie ograniczyć. W tym celu rekomenduje się stosowanie właściwej odzieży do lasu, która zakryje większość ciała. Ponadto warto skorzystać z dostępnych w aptekach i drogeriach preparatów, które odstraszają insekty. Środki te dostępne są w postaci żelów i sprayów. Jeżeli dojdzie do ukąszenia kleszcza, to należy umiejętnie go usunąć. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości rekomenduje się wizytę u lekarza (np. na pogotowiu). Niewłaściwe usunięcie kleszcza może zwiększać ryzyko wymiotów u insekta i przedostania się bakterii do organizmu ludzkiego. W aptekach dostępne są dedykowane rozwiązania, które ułatwiają pozbycie się intruza w domowych warunkach. Zawsze należy zachować przy tym uwagę i ostrożność.

Recepta online a borelioza

Leczenie boreliozy może przyjąć charakter długotrwały. Sam antybiotyk przyjmuje się przez minimum kilka tygodni. Każdorazowo decyzję o jego przepisaniu podejmuje lekarz prowadzący na podstawie badań przeprowadzonych w gabinecie i laboratorium. Kontynuację walki z boreliozą możesz zapewnić sobie w ramach zdalnej konsultacji medycznej. To m.in. recepta online na portalu https://nachorobe.pl/. Usługa polega na wypełnieniu formularza medycznego i wskazaniu swoich objawów oraz dotychczas przyjmowanego preparatu. Po opłaceniu recepty online nasz specjalista zapozna się z Twoim zgłoszeniem. E-recepta zostanie wystawiona wtedy, gdy będzie to uzasadnione. Dokument ten z powodzeniem zrealizujesz w dowolnie wybranej aptece i zapewnisz sobie dostęp do leków. E-receptę w Twoim imieniu może zrealizować bliska osoba. Zachęcamy do skorzystania z usług medycznych na portalu https://nachorobe.pl/. Zawsze na pierwszym miejscu stawiamy Twoje zdrowie i bezpieczeństwo.